Тео Вуббельс – Утрехт (Нидерланд) университетінің құрметті білім беру профессоры, оның зерттеу қызығушылығы оның мансабы барысында қалыптасты: физиканы оқыту, кейін жас мұғалімдердің проблемалары мен оларға жетекшілік ету мәселелері және жоғары білім беру жүйесінде оқыту және оқу мәселелерінен бастап, қоршаған ортаны зерттеуге дейін, атап айтқанда білім беру саласындағы тұлғааралық қатынасқа дейін кеңейді. Тео Утрехт университетінде физика бакалавры және магистры дәрежесін алды. Монтессори мектебінде физиканы оқытқаннан кейін 1984 жылы Тео Утрехт университетінде әлеуметтік ғылымдар саласында философия докторы дәрежесін алды. Еңбек жолында Тео мұғалімдерді даярлау орталығының директоры лауазымын, Әлеуметтік және мінез-құлық факультеті деканының орынбасары, Утрехт университетінің қабылдау комиссиясының басшысы лауазымдарында болды. Сонымен қатар ол әртүрлі кеңестер мен комитеттердің мүшесі және жетекшісі қызметін атқарып, Білім беру саласын зерттеушілердің Еуропалық ассоциациясының президенті, сондай-ақ әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдардың Еуропалық Альянсы қазынашысы болды. Тео Вуббельс халықаралық журналдарда басылып шыққан 200-ден аса мақалалардың авторы, сонымен қатар ол голланд және ағылшын тілінде жазылған бірнеше кітаптардың редакторы. Профессор Вуббельс Білім беру саласын зерттеушілердің Америкалық қауымдастығының мүшесі.

Әдебиеттерде мұғалім қарекеті оқушылардың білім алуына себепші фактор ғана емес, сондай-ақ мұғалімдердің кәсіби өсуіне және мектептің жалпы дамуына әсер ететін элемент деп қарастырылады. Мұғалім қарекеті әдетте мұғалімнің әртүрлі іс-шараларға, көбіне сыныптан тыс шараларға қатысуы ретінде қарастырылады. Кей кезде ғана мұғалім белсенділігі немесе қарекеті оқушымен қарым-қатынасы тұрғысынан зерттеледі. Бұл таңқалдырарлық жағдай, себебі, мұғалім өз жұмысының басым бөлігін сыныпта оқушылармен жұмыс жасаған кезде атқарады. Сондықтан бұл презентацияда спикер мұғалім қарекетін «мұғалім-оқушы» қарым-қатынасы тұрғысынан қарастырады. Көптеген зерттеулерге сүйенсек, қарекетшілдік мұғалім-оқушы қарым-қатынасында маңызды құрамдас бөлік болып табылады. Дегенмен бұл екі бағыттың бірі ғана. Екінші ажырамас элемент ол – қарым-қатынас. Мысалы, жұмсақ та қатал мұғалім қарекетшіл болуы да, қарым-қатынас орната алуы да қажет. Сонымен қатар, мұғалімнің сыныптан тыс та жұмысына назар аударып, осы аспектілердің бәрін өз-өзін анықтау теориясы тұрғысынан біріктірген жөн.

---

Тиімді оқу ортасын құруда «Мұғалім-оқушы» қарым-қатынасы өте маңызды фактор. Бұл семинар 35 жыл бойы мұғалім-оқушы қарым-қатынасын кең контекстіде зерттеген еңбектердің нәтижесін көрсетеді. Спикер оқытудың ерекшеліктерін тұлғааралық тұрғыдан қорытындылап, «мұғалім-оқушы» қарым-қатынасын өлшеуде қолданылатын құралдарды таныстырады. Семинарға қатысушылар оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас сапасын зерттеу үшін оқушыға (мұғалімге де) арналған сауалнаманы қалай қолдануға болатынын іс жүзінде көре алатын болады. Тыңдармандардың қалауына қарай спикер нәтижелердің өзін таңдап көрсетеді, мысалы, «мұғалім-оқушы» қарым-қатынасы мен оқушы жетістігінің байланысы, «мұғалім-оқушы» қарым-қатынасының уақыт өте келе өзгеруі, мұғалімнің кәсіби дамуы, сыныппен қарым-қатынасқа байланысты мұғалімдердің ортақ проблемалары, «мұғалім-оқушы» арасындағы жағымды және жағымсыз қарым-қатынас орнату, жағымды қарым-қатынастың бұзылуы, тұлғаға бағытталған оқу ортасында «мұғалім-оқушы» қарым-қатынасы, тиімді «мұғалім-оқушы» қарым-қатынасын құру үшін мұғалімдерді дайындау және т.б.

Тео Вуббельс – почетный профессор образования Утрехтского университета, Нидерланды. Его исследовательские интересы определились в ходе развития его карьеры: Тео начинал свою педагогическую деятельность с обучения физики, изучение проблем преподавания и руководство молодыми учителями, работал в системе высшего образования и исследовал среду обучения, в особенности межличностные отношения в образовании. Он получил степень бакалавра и магистра наук по физике в Утрехтском университете. После опыта преподавания физики в средней школе Монтессори, Тео получил степень доктора философии в области социальных наук в 1984 в Утрехтском университете. За время своей профессиональной деятельности он занимал должность директора центра по подготовке учителей, заместителя декана Факультета социальных и поведенческих наук, руководителя приемной комиссии Утрехтского университета. Также, он выполнял функции руководителя и члена различных советов и комитетов и до недавнего времени был президентом Европейской Ассоциации исследователей в области образования и казначеем Европейского Альянса социальных и гуманитарных наук. Тео Вуббельс является автором более чем 200 статей в международных журналах и редактором нескольких книг на голландском и английском языках. Профессор Вуббельс является членом Американской Ассоциации исследователей в области образования.

Проактивность учителей представляется в литературе основой в обучении учащихся, наряду с этим, педагоги играют большую роль в плане профессионального роста учителей и развития школы в целом. Изучая проактивность учителя, обычно обращают внимание на то, какие усилия педагог прилагает для участия в различных мероприятиях, зачастую вне класса. Иногда деятельность учителя рассматривается в контексте взаимодействия с учащимися. И это удивительно, потому как большая часть работы учителя происходит в классе, при общении с детьми. В данной презентации спикер представит проактивность учителя с точки зрения межличностных отношений на уровне «учитель-ученик». Большое количество исследований показало, что проактивность учителя является важным составляющим во взаимоотношениях «учитель-ученик». Однако, это лишь одно из двух направлений. Вторым неотъемлемым элементом является общение. Например, для мягкого, но в то же время требовательного педагога важно, как поставлена деятельность учителя и налажено общение в классе. Таким образом, полезно также обратить внимание на межличностный контекст деятельности учителя вне класса и объединить все эти аспекты с точки зрения теории самоопределения.

Отношения «учитель-ученик» являются важным фактором в создании эффективной среды обучения. Данный семинар осветит результаты исследования, которое более 35 лет изучало отношения учитель-ученик и представит эти результаты в более широком контексте знаний об отношениях учителей и учащихся. Спикер кратко сформулирует особенности межличностного взгляда на обучение и представит инструменты, используемые для измерения восприятия отношений и взаимодействий на уровне «учитель-ученик». Участники семинара смогут на практике увидеть, как можно использовать опросник для учащегося (и для учителя), чтобы изучить качество отношений между учащимися и учителями. На основе предпочтения аудитории, спикер представит отдельную выборку результатов, например, взаимосвязь отношений «учитель-ученик» и достижений учащихся, изменение отношений «учитель-ученик» с течением времени, в том числе и с фокусом на профессиональное развитие педагога, общие проблемы педагога, связанные со взаимоотношениями с классом, выстраивание положительных и отрицательных отношений «учитель-ученик», разрушение положительных отношений, отношения «учитель-ученик» в личностно-ориентированной среде обучения, подготовка учителей для эффективных отношений «учитель-ученик», и так далее.

Theo Wubbels is emeritus professor of Educational Sciences at Utrecht University in the Netherlands. His research interests developed in his career from the pedagogy of physics education, via problems and supervision of beginning teachers and teaching and learning in higher education to studies of learning environments and especially interpersonal relationships in education. He received his BSc and MSc in physics of Utrecht University. After being a physics teacher in a Montessori High school he completed his PhD in Social Sciences in 1984 at Utrecht University. During his career among others he served as director of teacher education, associate dean of the Faculty of Social and Behavioural Sciences, dean of the Graduate School of Social and Behavioural Sciences, and Admissions Dean of Utrecht University. He has acted as a chair and member on numerous committees and boards and until recently was president of the European Educational Research Association and treasurer of the European Alliance for Social Sciences and Humanities. He published over 200 international journal articles and edited several books in Dutch and English. He is fellow of the American Educational Research Association.

Teacher agency is seen in the literature as a key not only for facilitating student learning but also for continuing professional development, collaborative teacher learning and school development. Teacher agency usually is studied as the teacher’s effort to engage in activities and intentional actions, more often outside than inside the classroom. Seldom it refers to the work of the teacher in interaction with students. This is surprising because most of a teacher’s work is in the classroom when communicating with his or her students. In this presentation therefore, I approach teacher agency from an interpersonal perspective and first focus on what is happening in teacher-student interactions. A wealth of research has shown that agency is an important concept in teacher-student interactions (and relationships), but it is only one of the two essential dimensions to be studied. Communion is the second important dimension and for example in the concept of the teacher as warm demander it has been shown that both agency and communion are needed. It appears fruitful to consider teacher agency also outside the classroom from an interpersonal perspective with the dimensions agency and communion and to combine these dimensions with elements from the Self-Determination Theory.

Teacher-student relationships are an important factor in effective learning environments. This workshop will cover findings of a research program that studied for more than thirty-five years teacher-student relationships and will situate these results in the broader knowledge base on teacher-student relationships. I will summarise the interpersonal perspective on the study of teaching and introduce instruments to measure perceptions of the teacher-student relationship and teacher-student interactions. We will practice observing teacher-student interactions and look at the way a student (and teacher) questionnaire can be used for investigating the quality of the teacher-student relationship. Based on the preferences of the participants I will then present and discuss a selection of results on for example the associations of teacher-student relationships and student outcomes, student engagement and student goals, changes in the teacher-student relationships over time and developments during the teaching career, common teacher problems in the relationships with their classes, building positive and negative teacher-student relationships, destroying positive relationships, teacher student relationships in student centred environments, teacher education for effective teacher-student relationships, et cetera.